Seksualność to jedna z najbardziej wrażliwych sfer naszego funkcjonowania. Po pierwsze dlatego, że często nie mamy na nią większego wpływu. Po drugie dlatego, że jest to aspekt obciążony kulturowo niezdrowymi przekonaniami i niepotrzebnymi emocjami, takimi jak lęk czy wstyd. Około 80% osób uważa seks za istotny element życia.
Dlatego niepokojące lub utrudniające funkcjonowanie objawy warto zgłaszać do osób specjalizujących się odpowiednio w ginekologii, urologii, seksuologii, wenerologii lub psychoterapii.
Dysfunkcje seksualne
Dysfunkcje seksualne to zaburzenia polegające na nieprawidłowym przebiegu reakcji seksualnych. Zazwyczaj są one wielowymiarowe i wynikają z czynników psychologicznych (na przykład zaniżonego poczucia własnej wartości), wymiaru partnerskiego relacji oraz czynników biologicznych – w tym hormonalnych, krążeniowych, metabolicznych i neurologicznych. Do dysfunkcji seksualnych zaliczamy zaburzenia pożądania, zaburzenia orgazmu, ból podczas stosunku, zaburzenia erekcji, zaburzenia lubrykacji.
Parafilie
Preferencje seksualne to jeden z elementów seksualności. Zdarza się, że rozwijają się one w kierunku niezgodnym z normami medycznymi. Dzieje się tak najczęściej na skutek zależności biologicznych lub zewnętrznych bodźców, takich jak pornografia lub doświadczenia seksualne. Najbardziej destrukcyjną parafilią jest pedofilia. Zaburzenie to jest trudne w leczeniu, gdyż spotyka się z ogromnym ostracyzmem. Często osoby mające skłonności do kontaktów z dziećmi – jeszcze przed popełnieniem czynu – boją się zgłosić po pomoc. Czyn pedofilny to każdy kontakt o charakterze seksualnym z dzieckiem.
Kompulsywne zachowania seksualne
Zachowania seksualne mogą stać się niezdrowym nawykiem. Polega to na zbyt częstym i intensywnym oddawaniu się praktykom takim jak seks lub masturbacja w celu rozładowania napięcia pozaseksualnego spowodowanego nudą, lękiem, bezsilnością czy innymi stanami emocjonalnymi. „Hiperseksualność” lub „nadaktywność seksualna” to najpopularniejsze określenia na ten stan rzeczy.
Mimo że masturbacja, seks z przypadkowymi osobami, uwodzenie, seks z osobami świadczącymi usługi seksualne, seks przez telefon, cyberseks czy oglądanie pornografii nie są zaburzeniami, to mogą prowadzić do rozwoju kompulsji.
Kryterium diagnostycznym zachowań kompulsywnych jest obecność następujących objawów:
- emocjonalnych – poczucia winy, smutku, złości lub wstrętu do siebie;
- relacyjnych – coraz mniej uwagi poświęca się bliskim, większość rezygnuje ze współżycia, gdyż staje się ono mało satysfakcjonujące;
- odstawiennych – w tym drażliwości, osłabienia funkcji poznawczych, objawów psychosomatycznych w momencie braku możliwości realizacji danej aktywności.
Możliwe problemy związane z seksualnością u dzieci
Seksualność dzieci różni się od seksualności młodzieży. Mają jednak cechy wspólne. Charakteryzują się ciągłym rozwojem i stanowią proces zmierzający do ukształtowania stabilnej i pewnej swojej seksualności jednostki. Niezwykle ważne jest to, by proces ten miał zdrowy przebieg. Z przyczyn biologicznych, kulturowych czy psychologicznych nie zawsze jest to możliwe. Wskazana jest w takich przypadkach interwencja i pomoc dorosłych.
Charakterystyka wybranych problemów związanych z seksualnością u dzieci i młodzieży:
- zbytnia erotyzacja zachowania – mówimy o niej wtedy, gdy dzieci nieadekwatnie do swojego wieku podejmują zachowania nasycone elementami seksualnymi. (Więcej o tej sytuacji można znaleźć w rozdziale 3. Fazy rozwoju psychoseksualnego);
- masturbacja eksperymentalna i kompulsywna – wspomniane we wcześniejszym rozdziale zachowania autoerotyczne, które nie mają znaczenia rozwojowego. (Więcej o tej sytuacji piszemy w rozdziale 3. Fazy rozwoju psychoseksualnego);
- niezgodność płciowa w dzieciństwie – występuje, kiedy dziecko przejawia niezgodność tożsamości płciowej z płcią nadaną lub odczuwa niechęć do swojego ciała, zwłaszcza swoich cech płciowych;
- brak akceptacji swojej orientacji seksualnej – najczęściej dotyczy to orientacji homoseksualnej. Główna przyczyna tego problemu ma podłoże kulturowe. Heteronormatywne zasady powodują, że dziecko może zacząć wypierać swoją prawdziwą orientację. Pojawić się mogą poczucie winy, wstyd, złość na siebie oraz lęk przed odrzuceniem;
- zaburzony obraz własnego ciała i obniżone poczucie własnej wartości – to najczęściej pojawiające się zaburzenie u nastolatków Wpływ mają na to przekazy medialne, treści pornograficzne i brak zdrowej komunikacji.
Kompleksy (często irracjonalne) prowadzić mogą do podejmowania ryzykownych prób zmian, zaburzeń odżywiania, zaburzeń zachowania lub problemów emocjonalnych, w najgorszym przypadku prób samobójczych i sięgania po substancje psychoaktywne;
- zaburzenia wynikające z wykorzystania dziecka – wykorzystanie seksualne jest ogromną traumą i zawsze pozostawia negatywne skutki natury emocjonalnej i poznawczej. Trudności, które nie zostaną dostrzeżone i rozwiązane, mogą przerodzić się w zaburzenia osobowości. Ich konsekwencjami mogą być dysfunkcje seksualne, parafilie, problemy w budowaniu relacji, niestabilność emocjonalna, fobie;
- inne problemy związane z okresem dojrzewania i odkrywania swojej seksualności – można tutaj wymienić tłumienie potrzeb seksualnych dziecka przez zbyt kontrolujące lub religijne wychowanie, przekazywanie nieprawdziwych informacji na temat masturbacji w celu zastraszenia dzieci, przeżywanie pierwszych miłosnych zawodów lub zabranianie realizacji romantycznej relacji.
